Toen kwam Sotsji. Zou het vertrek van Leeuwenburg iets te maken hebben met het optreden van de Nederlandse leiderschapsafvaardiging in Sotsji? Want sport alom, maar weinig maatschappelijk diepgang te bekennen. Een gemis dat mij in het hart trof en ik bij zowel de sporters als bij de Nederlandse leiderschapsafvaardiging aantrof: ‘Sport en politiek hebben niets met elkaar te maken’ aldus Sven Kramer en collega’s. ‘‘Zeurpieten’ zijn het die klagen over de aanwezigheid en het gedrag van de koning’, aldus Mark Rutte.

Ik vraag mij af hoe het de Nederlandse leiderschapsafvaardiging lukte zich af te sluiten voor de maatschappelijke situatie en de relatie tussen het Nederlandse volk en de Russische toestanden; lekker dat te doen wat ze zich hadden voorgenomen: gaan, met z’n allen, om de sporters met hun aanwezigheid te ondersteunen en te genieten van de sport.

Hoe wegen Persoonlijk belang (P) en Omgevingsgeluiden (O) tegen elkaar op in het Functioneren van de leider (F)? In hoeverre laat een leider het geluid van de volgers, de situatie, de omgeving meewegen in het maken van keuzes en gedrag in het eigen functioneren? En in hoeverre laat een leider het eigen persoonlijke belang  daarin meewegen?

Nemen we het leiderschapsgeval Willem in Sotsji als voorbeeld, dan is snel duidelijk dat het persoonlijk belang zwaarder weegt, dan de taakopvatting in de context van de situatie (O). Die jongen is nu eenmaal gek op sport, dus laat nou toch niemand hem ervan afhouden om naar de Olympische spelen te gaan, en zijn passie voor sport uit te leven in plaats van zijn Functie als vertegenwoordiger van het Nederlandse volk uit te oefenen. Zoals opa Bernard al liet zien: de F is er voor P en niet andersom!

Voor signalen van ‘schijt aan O’ ben ik erg gevoelig, het is voor mij een eerste teken van leiderschapsverval door machtsgewenning, tekenen die ik graag nauwlettend in het oog hou. Neem de minister president (F) die in een persconferentie een vraagsteller over het optreden van de koning wegzet als zeurpiet. De permissie die de mp zichzelf geeft om zo te reageren op een vraag, is niet beter te omschrijven dan bovengenoemde leiderschapshouding: schijt hebben aan het verhaal achter de vraag.

Algemeen genomen: het gevaar van een zwaartepunt op P is dat in F de O niet mee doet. Het verhaal en de beleving van anderen spelen geen rol meer, de andersdenkende dan de eigen P wordt outcast. Hoe langer en hoe meer macht, hoe meer gewenning aan de macht, hoe groter de verleiding is om niet het overkoepelende belang te dienen, maar het belang en de voorkeur van de eigen P. Contact en gelijkwaardigheid in de leiderschapsrelatie is het eerste dat er uitvliegt.

De truc voor constructief leiderschap is om in de ruimte die macht biedt, de discipline te hebben om O niet weg te zetten, te negeren en om vanuit F te blijven richten op contact, verbinding en gelijkwaardigheid met de volgers. Wat leiders te doen hebben, vraagt grote discipline, zelfkennis en innerlijke diepte: het gehele verhaal vertegenwoordigen, en niet alleen het stuk dat goed past bij de eigen P.

Verantwoorde en bewuste machtsdragers beseffen zich tot op het hoogste niveau en ten alle tijden dat zij het hele verhaal vertegenwoordigen, en in hun communicatie-uitingen de verschillen hebben in te sluiten. Deze overkoepelende houding komt tot uiting in taal, gedrag en keuzes. In de kleine dingen, in de details, ligt de geloofwaardigheid van de verbinding.

Constructief leiderschap stelt de verbinding centraal, tussen het eigen verhaal (P) en het grotere verhaal (O), tussen de leider en de volgers. Het zijn de details die tonen of er een kloof aanwezig is, hoe mooi soms ook gemaskeerd. Hoe groter de kloof, hoe destructiever de machtshantering.

Op een treffend moment van wantoestanden in Sotsji en elders verschenen in de krant ook deze regels uit het gedicht Vrede van Leo Vroman:

Uit: Slaapwandelen (1957) van Leo Vroman.