‘Ik heb onlangs nog met Kadhafi gesproken. Hij zit in Libie, is goed gemutst en voelt zich sterk. Hij kent geen angst en hoopt al strijdend tegen de bezetters te sterven’, aldus Mishan al-Juburi, hoofd televisiezender Arrai, enige medium dat nog contact met Kadhafi zou hebben.

De kracht van leiders
Door het nieuws over Libië, moet ik denken aan de kracht van leiders. Leiders die stand houden, die ondanks strijd en tegenslag blijven staan waar ze voor staan. Zoals ook Kadhafi krachtig blijft staan op een inmiddels steeds verder zinkend schip.

Van constructie naar destructie
Waar staan zij voor, die leiders die maar krachtig blijven staan? Wie of wat verdedigen zij door te blijven staan? Aan wie of wat zijn zij loyaal? Zo loyaal dat hun oorspronkelijke dromen van revolutie, innovatie, verandering, verbetering, op een bepaald moment omslaan van een win/win-koers in een lose/lose-koers. Ik denk niet alleen aan volksleiders als Kadhafi, maar ook aan de WikiLeaks leiders, Ajaxleider Cruijff, partijleider Rita Verdonk. Over deze laatste lees ik ‘‘Trots’ ruziet zichzelf de gemeente uit’.

Essentie en vorm
Dat waar het ooit bewust of onbewust om te doen was, de essentie, de oorspronkelijke intentie, lijkt verworden te zijn tot de vorm waarin het zich uitte. In plaats van de vorm los te laten en de essentie overeind te houden, zet deze leider zijn kracht in voor behoud van de vorm en gaat daarin soms zelfs over lijken.

Kantelpunt
Wanneer slaat de positieve intentie, de constructieve kracht om in een destructieve? Wanneer gaat de leider van een win/win, over op een koers richting lose/lose? Wat is het kantelmoment voor de kapitein op het zinkende schip? Wanneer springt hij eraf en wanneer niet? Een mogelijk antwoord leid ik af uit de vijf oorzaken van ontsporing van leiders (Ronald Visser, MD/zomer 2011).

De leider die blijft staan op het moment van kantelen, het moment waarop de lose/lose koers mogelijk aangelegd wordt, is een leider die op dat bepaalde moment een combinatie in zich draagt van:

• macht (en bij veel macht daardoor ook egocentrisme en onverschilligheid),
• zelfoverschatting en beperkt zelfinzicht,
• ontbrekende bekwaamheden,
• gehechtheid aan oude succesformules,
• vertoning van een teveel aan eerder waardevol gedrag,
• destructieve persoonseigenschappen.

Waar staat de leider VOOR?
Door het accent in de vraag ‘Waar STAAT de leider voor’, te herleggen ontstaat de vraag: ‘Waar staat de leider VOOR’, in de zin van ‘wat staat hem te doen’. Door de vraag zo te stellen komt het antwoord bij me op dat deze leiders staan voor het grote opgeven, voor het leren het hoofd te buigen voor dat wat groter is dan zijzelf.

Krachtig leiderschap
Krachtig leiderschap is zo ergens voor staan en op tijd kunnen buigen. Het vertrek van Steve Jobs bij Apple is een mooi voorbeeld van deze combinatie van doorgaan ondanks tegenslag en vertrekken op het ‘goede’ moment, goed voor hemzelf, de mensen en de organisatie.

Constructieve les uit Libisch leed
Voor iedereen die weleens de handschoen van het leiderschap oppakt, is het een aanbeveling om de eigen vaak onbewuste, drijfveren en missie te leren kennen en de situationele veranderingen mee te nemen in het aanwenden van het daarop gerichte leiderschap. Echt leiderschap is dan op het juiste moment weten volgen in plaats van blijven staan.